Sociale en politieke elites hebben lange tijd gebruik gemaakt van eufemisme om hun programma’s van sociale controle smakelijker te maken voor degenen die zij als hun inferieuren beschouwen. Denk hierbij aan “sociale distantie” of “verzachtende maatregelen” wanneer ze in werkelijkheid gedwongen scheiding en isolatie bedoelen.
Hoewel dergelijke leiders op bepaalde momenten doen alsof zij zich op hun gemak voelen bij het gebruik van brute kracht om de door hen gewenste overheersing van de massa’s te bereiken, zijn zij in werkelijkheid nogal bang om die weg in te slaan, omdat zij weten dat er in een open conflict met het gewone volk veel mis kan gaan, en dat de uitkomst allesbehalve zeker is.
Daarom besteden zij zoveel tijd en geld aan wat Itamar Even-Zohar “cultuurplanning” noemt, dat wil zeggen, het inrichten van onze semiotische omgeving op manieren die schema’s van sociale controle naturaliseren die in het voordeel zijn van hun belangen, en op die manier bij aanzienlijke delen van de bevolking wat hij “vatbaarheid” noemt opwekken.
Waarom zou je conflicten uitlokken met de bevolking, met alle onvoorziene gevolgen van dien, als je mensen kunt leren om van buitenaf gegenereerde overheersingsschema’s in hun leven te verwelkomen als geschenken van welwillendheid en sociale verbetering?
Het maken van cultuur
Hoewel het vaak vergeten wordt, is cultuur afgeleid van dezelfde Latijnse wortel, colere, wat ons het werkwoord cultiveren gaf. Cultiveren is, uiteraard, een bewust proces van landbouw bedrijven in de natuur, wat op zijn beurt inhoudt dat men herhaaldelijk oordeelt over wat men wel en niet wil laten groeien, of zelfs maar aanwezig wil laten zijn, op een bepaald stuk land.
Wortelen en uien ja, onkruid nee.
Het gebrek aan specificiteit van de term onkruid vertelt ons veel over dit proces. Definitief gesproken heeft een onkruid geen eigen, inherente eigenschappen. Het wordt uitsluitend gedefinieerd in termen van wat het niet is, d.w.z. als iets waarvan de teler heeft geoordeeld dat het geen positief nut heeft. Met andere woorden, er bestaat niet zoiets als een tuin zonder waardeoordelen over het relatieve nut van verschillende plantensoorten.
Het gebied van wat wij cultuur (met een hoofdletter C) noemen, gehoorzaamt, niet verrassend, aan soortgelijke imperatieven. Net als plantensoorten zijn de voorraden informatie om ons heen bijna oneindig. Wat ze in cultuur verandert is de oplegging van een door de mens gecreëerde orde die het bestaan veronderstelt van samenhangende relaties tussen en onder hen door middel van structuurversterkende middelen zoals syntaxis, verhaal of concepten van esthetische harmonie.
En net als in het geval van onze tuin zijn het menselijk oordeel en de macht om dat op te leggen – een mechanisme dat soms wordt aangeduid als canon-maken – fundamenteel voor het proces. Net als in de landbouw bestaat er geen cultuur zonder menselijk onderscheidingsvermogen en zonder de uitoefening van macht.
Dus als we de culturele zee waarin we zwemmen en de effecten ervan op de manier waarop we de “werkelijkheid” zien, echt willen begrijpen, moeten we de belangrijkste canonvormende instellingen in ons culturele veld (regering, universiteiten, Hollywood, Big Media en Big Advertising) goed in de gaten houden en ons voortdurend afvragen hoe de gevestigde belangen van degenen die deze instellingen leiden, van invloed kunnen zijn op de conformering van de culturele “werkelijkheid” die zij ons voorschotelen.
Omgekeerd weten degenen die aan de macht zijn en dat graag willen blijven, dat zij alles in het werk moeten stellen om deze culturele “realiteiten” niet te presenteren als wat zij zijn – als het resultaat van heel bewuste canonvormingsprocessen die worden geleid door elites met institutionele macht – maar als grotendeels spontane afleidingen van de wil van het volk, of nog beter, als louter “gezond verstand”.
Nieuwe technologieën en tijdloze verandering
Deze pogingen om het volk ervan te overtuigen dat “het nu eenmaal zo gaat” kunnen vaak zeer succesvol zijn, en dat gedurende verrassend lange perioden. Denk bijvoorbeeld aan hoe de Kerk van Rome haar wurggreep op de productie van teksten en grootschalige visuele beelden gebruikte om een grotendeels uniform begrip van de menselijke teleologie op te leggen aan de West-Europese cultuur gedurende de duizend jaar die leidden tot de publicatie van de Vijfennegentig Stellingen van Maarten Luther in 1517.
Zoals ik op andere plaatsen heb gesuggereerd, zou de verspreiding en daarop volgende consolidatie van Luthers uitdaging aan Rome onmogelijk zijn geweest zonder de uitvinding van de technologie van de beweegbare letter door Gutenberg ongeveer een halve eeuw eerder. Anderen vóór de monnik van Wittenberg hadden geprobeerd het monopolie van Rome op de waarheid aan te vechten. Maar hun pogingen liepen stuk op het onvermogen om hun uitdagingen gemakkelijk en snel onder potentiële nieuwe ingewijden te verspreiden. De drukpers veranderde dat alles.
Net als de uitvinding Gutenberg, heeft de komst van het internet bijna drie decennia geleden de toegang van de meeste mensen tot informatie radicaal verbeterd, en van daaruit ook hun begrip van de belangrijke, en vaak snode rol van canon-makers, of wat we gewoonlijk poortwachters noemen, in het configureren van operatieve schema’s van de “werkelijkheid” in hun leven.
Het is niet duidelijk of degenen die halverwege de jaren ’90 besloten dit machtige instrument ter beschikking van het publiek te stellen, hebben geanticipeerd op de uitdagingen die dit zou kunnen betekenen voor het vermogen om verhalen te genereren die geschikt zijn voor de langetermijnbelangen van onze gevestigde centra van financiële, militaire en sociale macht. Ik denk dat dat zo was, maar dat zij ervan uitgingen, misschien terecht, dat de mogelijkheid om via diezelfde technologieën informatie over hun eigen burgers te verzamelen, dat potentiële gevaar ruimschoots zou compenseren.
En ze beseften, denk ik, dat ze nog een andere zeer belangrijke troef in handen hadden bij hun voortdurende pogingen om hun controle over het publiek te vergroten. Het was hun vermogen – zoals een deelnemer aan de simulatie van Event 201 Covid uit 2019 het openhartig uitdrukte – om “de zone te overspoelen” met informatie wanneer zij dat nodig achtten, en op die manier een acute honger onder de bevolking te creëren naar deskundige begeleiding van bovenaf.
Sociale controle door Informatieve Schaarste….en ook Informatieve Overvloed
Tot aan de komst van het internet waren de door de elite gegenereerde systemen van narratieve controle grotendeels gebaseerd op hun vermogen om burgers informatie te onthouden die hen in staat zou kunnen stellen visies op de werkelijkheid te genereren die het “gezonde verstand” over hoe “de wereld werkelijk in elkaar zit” in twijfel trokken. En uiteindelijk blijft dit in feite hun doel.
Wat vandaag anders is, zijn de mechanismen die zij hebben ontwikkeld om dit doel te bereiken.
Niemand, en zeker niemand die is opgegroeid in een consumptiecultuur waarin het “recht om te kiezen” van het individu tot een sociale waarde van het hoogste belang is verheven, vindt het prettig om te horen te krijgen dat hij niet vrijelijk toegang heeft tot dit of dat.
Hoe kan de elitaire cultuurplanner dan de resultaten van de informatiebeheersing bereiken zonder de alarmbel te doen rinkelen die frontale censuur zou doen rinkelen bij de parochianen van de hedendaagse kerk van de keuze?
Het antwoord – om terug te komen op onze metaforische tuin – is de lap grond te bezaaien met onkruid terwijl de eigenaar weg is en korte tijd later terug te keren als verkoper met een nieuw en volkomen effectief middel tegen de plaag die zijn landbouwbedrijf bedreigt.
Met andere woorden, de cultuurplanners van vandaag zijn zich van twee dingen zeer bewust. Ten eerste, dat de aanvankelijke bevrijdende schok van de hoeveelheid informatie die plotseling via het internet beschikbaar kwam, voor iedereen, behalve voor de meest bekwame en gedisciplineerde informatiedeskundigen, allang is weggeëbd en is vervangen door een teveel aan informatie, met het onduidelijke gevoel van verwarring en angst dat deze toestand met zich meebrengt. Ten tweede zijn mensen, zoals blijkt uit de geschiedenis van de landbouw en de vele andere bezigheden die van de oorspronkelijke organisatorische impuls zijn afgeleid, schepselen die naar orde verlangen.
In deze context weten zij dat als zij controle willen uitoefenen over het informatiedieet van de velen zonder terug te vallen op frontale censuur, zij eenvoudigweg het volume en de tegenstrijdige inhoud van de informatie die ter beschikking staat van de velen moeten vergroten, wachten tot zij moe en geïrriteerd worden van het proberen het allemaal uit te zoeken, en zich dan presenteren als de oplossing voor hun groeiende gevoel van desoriëntatie en uitputting.
En helaas zullen veel, zo niet de meeste mensen hun onderwerping aan de veronderstelde mentale helderheid die hen door autoriteiten wordt geboden niet zien als de abjecte capitulatie van hun individualiteit als beslissingsbevoegdheid, maar als een vorm van bevrijding. En zij zullen aan de persoon van de gezagsdrager en/of aan de instelling die hij of zij vertegenwoordigt, een toewijding hechten die sterk lijkt op die welke een kind aan iemand schenkt van wie het meent dat die hem of haar uit een hachelijke situatie heeft gered.
Dit is de infantiliserende dynamiek in het centrum van de fact-checking industrie. En zoals het geval is in alle relaties tussen geestelijken en gewone mensen, wordt de kracht en duurzaamheid ervan sterk vergroot door de inzet, van de kant van de geestelijken, van een ideaal dat zowel zeer aantrekkelijk als ronduit onmogelijk te bereiken is.
De eenhoorn van onbevooroordeeld nieuws
Als er één element is dat in vrijwel alle fascistische bewegingen van de 20e eeuw terug te vinden is, dan is het wel de retorische pose van hun leiders dat zij boven het vaak onaangename gedoe van de politiek staan. Maar natuurlijk staat niemand die in de publieke arena opereert ooit boven de politiek, of wat dat betreft, boven de ideologie, die beide slechts twee andere voorbeelden zijn van de structuurversterkende culturele praktijken waarnaar hierboven werd verwezen.
Hetzelfde geldt, zoals we hebben gezien, voor het discours dat ons voornaamste instrument is om ruwe informatie om te zetten in culturele artefacten die tastbare betekenissen suggereren. Zoals Hayden White duidelijk maakt in zijn meesterlijke Metahistory, bestaat er niet zoiets als een “maagdelijke” benadering om een samenraapsel van feiten om te zetten in een samenhangende weergave van het verleden. Waarom niet? Omdat iedere schrijver of spreker van geschiedenis noodzakelijkerwijs ook een eerdere lezer ervan is, en als zodanig een reeks verbale conventies heeft geïnternaliseerd die diep geladen zijn met ideologische betekenissen.
Hij herinnert ons er bovendien aan dat elke vertelling door een schrijver zowel de onderdrukking als het op de voorgrond plaatsen van bepaalde feiten ten opzichte van andere inhoudt. Dus zelfs als je twee schrijvers exact hetzelfde feitenmateriaal voorlegt, zullen ze onvermijdelijk verhalen produceren die verschillen in toon, en ook in hun impliciete semantische en ideologische houdingen.
We kunnen dus zeggen dat er weliswaar min of meer zorgvuldige chroniqueurs van de sociale werkelijkheid zijn (de eerste groep is zich bewust van de hierboven geschetste complexiteit en valkuilen, terwijl de tweede groep dat veel minder is), maar dat er geen volledig objectieve of onbevooroordeelde schrijvers zijn, en dat ook nooit zullen zijn.
Wat de zaak nog ingewikkelder maakt, is de oneindig complexe reeks veronderstellingen, vaak geworteld in de collectieve geschiedenis en de persoonlijke context, die een lezer meebrengt naar de taak om de toch al beladen keuzes van de kroniekschrijver te ontcijferen, iets waar Terry Eagleton op humoristische wijze op wijst in de volgende passage.
Neem een prozaïsche, tamelijk ondubbelzinnige uitspraak zoals die soms in de Londense metro te zien is: “Honden moeten op de roltrap. Dit is misschien niet zo ondubbelzinnig als het op het eerste gezicht lijkt: betekent het dat je een hond op de roltrap moet meenemen? Is de kans groot dat u van de roltrap wordt geweerd tenzij u een verdwaalde bastaardhond kunt vinden die u onderweg naar boven in uw armen kunt sluiten? Veel schijnbaar eenvoudige mededelingen bevatten dergelijke dubbelzinnigheden: Weigeren om in deze mand te worden gelegd’, bijvoorbeeld, of het Britse verkeersbord ‘Way Out’ zoals een Californiër het voorleest.
Als we de tijd nemen om erover na te denken, zien we dat menselijke communicatie uiterst gecompliceerd is, noodzakelijkerwijs dubbelzinnig, en vol misverstanden. Het is, zoals vaak over honkbal wordt gezegd, “een spel van percentages”, waarbij wat wij zeggen, of wat onze gesprekspartner hoort, vaak sterk zal verschillen van het concept of idee dat ons glashelder voor ogen stond voordat we onze mond openden en het met die persoon probeerden te delen.
Deze inherent “relationele” en daarom glibberige aard van taal, en dus de onmogelijkheid om absolute, onveranderlijke of geheel objectieve waarheden uit te drukken door middel van een van haar modaliteiten, is algemeen begrepen sinds de verkondiging van Saussure’s taalkundige theorieën in de eerste jaren van de 20e eeuw, en onnodig te zeggen, op een minder abstracte manier gedurende duizenden jaren daarvoor.
Maar nu vertellen onze “fact-checkers” ons dat dit niet het geval is, dat er zoiets bestaat als volledig objectief nieuws dat bestaat boven het geroezemoes van noodzakelijkerwijs partijdige en met blunders beladen menselijke dialogen, en surprise, surprise, zij beschikken daar toevallig over.
Dit is, in de zeer reële genealogische zin, een fascistische truc als er ooit een is geweest.
Hoe graag ze het ook suggereerden, Mussolini, Franco, Salazar en Hitler waren nooit boven politiek of ideologie verheven. En onze feitencontroleurs zijn niet, en zullen nooit boven taalkundige en dus conceptuele onnauwkeurigheid en semantische nuancering staan.
Waarom? Omdat niemand of geen enkele instelling ooit boven de politiek staat. En iedereen die zegt of suggereert dat dat wel zo is of kan zijn, is – zonder om de hete brij heen te draaien – een autoritair iemand die ofwel de werking van de menselijke vrijheidsdemocratie niet begrijpt, ofwel dat wel doet, en die opzettelijk probeert die te vernietigen.
Bron: Thomas Harrington
Beheerder Vincent W Schoers
Copyright © 2021 door Zorgdatjenietslaapt.nl. Toestemming tot gehele of gedeeltelijke herdruk wordt graag verleend, mits volledige creditering en een directe link worden gegeven.
Mijn lichaam is geen eigendom van de staat. Ik heb de uitsluitende en exclusieve autonomie over mijn lichaam en geen enkele politicus, ambtenaar of arts heeft het wettelijke of morele recht om mij te dwingen een niet-gelicentieerd, experimenteel vaccin of enige andere medische behandeling of procedure te ondergaan zonder mijn specifieke en geïnformeerde toestemming. De beslissing is aan mij en aan mij alleen en ik zal mij niet onderwerpen aan chantage door de overheid of emotionele manipulatie door de media, of zogenaamde celebrity influencers.
