Waarom openbare scholen en de media ons dommer maken

Leestijd: 7 minuten

• “Verzet je veel, gehoorzaam weinig; Eenmaal onvoorwaardelijke gehoorzaamheid, eenmaal volledig tot slaaf gemaakt; Eenmaal volledig tot slaaf gemaakt, zal geen natie, staat, stad, van deze aarde, ooit daarna zijn vrijheid hervinden.”
• Walt Whitman, Leaves of Grass:1855

Dit waren de waarschuwende woorden die de grote dichter Walter Whitman tot zijn landgenoten richtte. Whitman erkende namelijk dat het voor een vrije en bloeiende samenleving van cruciaal belang is dat mannen en vrouwen bereid zijn vraagtekens te zetten bij het gezag, en zich daar waar nodig zelfs tegen te verzetten. Maar vandaag de dag leven slechts weinigen van ons naar het ideaal dat Whitman omhelsde, in plaats daarvan is blinde gehoorzaamheid de norm. We zijn populaties schapen geworden, die gemakkelijk in de ketenen van de tirannie kunnen worden gedreven.

Maar wat heeft diegenen onder ons in het Westen ertoe gebracht om het advies van Whitman grotendeels te mijden? We zullen twee instellingen onder de loep nemen die een integrale rol hebben gespeeld in het kweken van een passieve burgerij – het verplichte door de staat geleide onderwijssysteem, dat wij het openbare schoolsysteem hebben genoemd, en de reguliere media.

Het openbaar onderwijs wordt gezien als een van de lichtpunten van de moderne westerse wereld. Wie zou de waarde in twijfel kunnen trekken van een instelling die gratis en verplicht onderwijs biedt voor iedereen? Maar zoals bij veel instellingen in onze tijd wijkt het schoolvoorbeeld van hoe de instelling zou moeten werken, sterk af van de realiteit van hoe zij werkt. Als openbare scholen mensen zouden leren denken, als zij intellectuele nieuwsgierigheid zouden bevorderen en burgers zouden voortbrengen die gezond zijn van lichaam en geest, dan zouden weinigen hun waarde in twijfel trekken. Maar onder het vernisje van de bureaucraten die deze instelling leiden, komt een duistere realiteit tevoorschijn. Of zoals John Taylor Gatto, een voormalig leraar, die één van de grootste critici van het openbaar onderwijs is geworden, schrijft:

• “Scholen zijn bedoeld om…formule-mensen te produceren wiens gedrag kan worden voorspeld en gecontroleerd. Scholen slagen daar voor een groot deel in, maar… in een nationale orde waarin de enige ‘succesvolle’ mensen onafhankelijk, zelfredzaam, zelfverzekerd en individualistisch zijn… zijn de producten van scholing…irrelevant. Goed opgeleide mensen zijn irrelevant. Ze kunnen film en scheermesjes verkopen, papier duwen en telefoneren, of gedachteloos voor een flikkerende computerterminal zitten, maar als mens zijn ze nutteloos. Nutteloos voor anderen en nutteloos voor zichzelf.”
• John Taylor Gatto, Dumbing us Down

Noam Chomsky sloot zich aan bij dit sentiment, en schreef in zijn boek Understanding Power:

• “…gegeven de externe machtsstructuur van de maatschappij waarin zij functioneren, is de institutionele rol van de scholen voor het grootste deel slechts om mensen te trainen voor gehoorzaamheid en conformiteit, en om hen controleerbaar en geïndoctrineerd te maken.”
• Noam Chomsky, Inzicht in macht

Voor sommigen mag dit als ketterij klinken, maar een studie van de geschiedenis onthult dat dit de bedoeling was vanaf het allereerste begin. De door de staat geleide schoolsystemen in het Westen zijn gemodelleerd naar de fabrieksstijl van onderwijs, voor het eerst geïntroduceerd in Pruisen in het begin van de 17e eeuw.

• “. Wat schokkend is, is dat wij zo gretig een van de slechtste aspecten van de Pruisische cultuur hebben overgenomen: een onderwijssysteem dat opzettelijk is ontworpen om middelmatige intellecten voort te brengen, om het innerlijke leven te belemmeren, om studenten wezenlijke leiderschapsvaardigheden te ontzeggen, en om te zorgen voor volgzame en onvolledige burgers – allemaal om de bevolking “beheersbaar” te maken.”
• John Taylor Gatto, Wapens van massa instructie

Albert Einstein, een genie met een zelden geziene hoogte, schreef zijn verplichte schooltijd niet toe aan zijn intellectuele ontwikkeling. Terugkijkend op zijn schooljaren, merkte Einstein op dat na het voltooien van zijn eindexamens zijn belangstelling voor het gebied dat hij zou revolutioneren zo goed als dood was: “Ik vond het overwegen van wetenschappelijke problemen”, schreef hij, “een heel jaar lang onsmakelijk voor mij”. Einstein geloofde dat een van de grootste gebreken van verplichte, door de staat geleide onderwijssystemen hun geforceerde stijl van onderwijzen is:

• “Het is in feite niets minder dan een wonder”, schreef hij, “dat de moderne onderwijsmethoden de heilige nieuwsgierigheid van het onderzoek nog niet geheel hebben gewurgd…Het is een grote vergissing te denken dat het plezier van zien en zoeken kan worden bevorderd door middel van dwang en plichtsbesef.”
• Albert Einstein, Albert Einstein: Filosoof-Wetenschapper

Na meer dan een decennium van indoctrinatie in het schoolsysteem, komen slechts weinigen tevoorschijn met een grote dorst naar kennis en een nieuwsgierigheid naar de vele mysteries van de wereld. In plaats daarvan, zoals Bruce Levine schrijft in zijn boek Resisting Illegitimate Authority, zijn studenten tegen de tijd dat ze afstuderen opgevoed “om passief te zijn; om door anderen geleid te worden; om de beloningen en straffen van gezag serieus te nemen; om te doen alsof ze iets geven om dingen waar ze niets om geven; en dat men machteloos is om zijn ontevreden situatie te veranderen.” (Bruce Levine, Resisting Illegitimate Authority) Maar als we er niet op kunnen vertrouwen dat onze scholing de kritische en nieuwsgierige geesten voortbrengt die nodig zijn om een samenleving te beschermen tegen de daden van corrupte autoriteiten, kunnen de reguliere media die rol dan wel spelen?

Hoewel er de laatste jaren een toenemende scepsis is ten opzichte van deze instelling, hebben afkeer en wantrouwen ten opzichte van de reguliere media een lange geschiedenis:

• “Ik heb kranten opgegeven, in ruil voor Tacitus en Thucydides, voor Newton en Euclides, en ik vind mezelf veel gelukkiger.”
• Thomas Jefferson

Nietzsche, een van de meest intellectueel vrije en nieuwsgierige geesten uit de geschiedenis, was ook geen fan van de mainstream media:

• “Ziek zijn ze altijd; ze braken hun gal uit en noemden het een krant.”
• Nietzsche, Aldus sprak Zarathustra

Richard Weaver, professor aan de Universiteit van Chicago in de eerste helft van de 20e eeuw, vond het ironisch dat we ons weliswaar hebben bevrijd van de op de aarde gerichte visie op de kosmos, maar dat we ons tegelijkertijd halsoverkop hebben gestort op een illusoir wereldbeeld, gecreëerd door de mainstream media. En hoewel Weaver zich in de volgende passage concentreert op kranten, omdat die het dominante medium van zijn tijd waren, zijn zijn woorden vandaag de dag nog meer van toepassing, nu de moderne technologie veel betere middelen biedt voor de manipulatie van de massa’s:

• “Er wordt wel eens een groot punt gemaakt van het feit dat de moderne mens boven zijn hoofd niet langer een draaiende koepel met vaste sterren ziet…Waar genoeg, maar hij ziet iets soortgelijks als hij naar zijn dagelijkse krant kijkt…De krant is een door de mens gemaakte kosmos van de wereld van gebeurtenissen om ons heen op dat moment. Voor de gemiddelde lezer is het een constructie met een reeks betekenissen die hij net zomin denkt te onderzoeken als zijn vrome voorvader uit de dertiende eeuw…dacht aan het in twijfel trekken van de kosmologie.”
• Richard Weaver, Ideeën hebben gevolgen

Maar waarom verkiest de mainstream media zo vaak bedrog boven de waarheid? Noam Chomsky suggereert in zijn boek Media Control dat, net als veel politici, de mainstream media gedomineerd worden door individuen die een elitaire ideologie aanhangen. De 20e eeuwse Amerikaanse journalist Walter Lippmann belichaamde deze opvatting door de massa “de verbijsterde kudde” te noemen en te suggereren dat een van de belangrijkste functies van de media is om deze kudde op haar juiste plaats te zetten als passieve toeschouwers, en niet als actieve deelnemers, in de organisatie van een samenleving. Of zoals Chomsky uitlegt is deze elitaire ideologie gebouwd op de notie dat:

• “…dat de massa van het publiek gewoon te dom is om dingen te kunnen begrijpen. Als ze proberen deel te nemen aan het regelen van hun eigen zaken, zullen ze alleen maar problemen veroorzaken. Daarom zou het immoreel en ongepast zijn om hen dit toe te staan. We moeten de verbijsterde kudde temmen, niet toestaan dat de verbijsterde kudde tekeergaat en dingen vertrapt en vernietigt.”
• Noam Chomsky, Media Controle

Voor degenen onder ons die niet tot de zelfbenoemde elite behoren, rijst de vraag of het in bedwang houden van de verbijsterde kudde gebeurt om een welvarende en bloeiende samenleving te bevorderen, of alleen om bepaalde institutionele structuren in stand te houden die de elites bevoordelen ten koste van de samenleving in het algemeen. Deze open vraag versterkt alleen maar de noodzaak van een meer sceptische houding tegenover de gezagsdragers van onze tijd. Wij hebben, met andere woorden, meer anti-autoritaristen nodig.

Benadrukt moet worden dat een antiautoritair niet iemand is die in plaats van een passieve aanvaarding van gezag, een passieve afwijzing van alle gezag aanneemt. Veel instellingen en gezagsdragers dienen een heilzaam doel en moeten daarom worden aanvaard. Maar anti-autoritairen erkennen dat consensus niet de waarheid betekent, dat macht corrumpeert, dat mensen liegen, en dat sommige instellingen, in de woorden van Chomsky “geen morele rechtvaardiging hebben…ze zijn er alleen maar om bepaalde structuren van macht en overheersing in stand te houden.” (Noam Chomsky, On Anarchism) Met deze onweerlegbare feiten in het achterhoofd, is de antiautoritair bereid om alle autoritaire figuren met een gezonde dosis scepsis te bekijken, en mogelijk zelfs hun bevelen te weerstaan, als zo’n autoriteit corrupt blijkt te zijn en schadelijk voor het welzijn van een samenleving. Of zoals Henry David Thoreau schreef:

• “Als de machine van de overheid van dien aard is dat het van je verlangt de agent te zijn van onrechtvaardigheid jegens een ander, dan, zeg ik, overtreed de wet.” (Henry David Thoreau, Burgerlijke ongehoorzaamheid)
• Henry David Thoreau, Burgerlijke ongehoorzaamheid

Maar moeten we bang zijn voor een wereld met meer anti-autoritaristen? De gehoorzaamheid die ons op school wordt bijgebracht en de blinde eerbied voor autoriteit die wordt gepromoot door de pratende hoofden van de mainstream media, kan sommigen ertoe brengen om anti-autoritairen te zien als een bedreiging voor de stabiliteit van de samenleving. Maar niets is minder waar. Anti-autoritaristen zijn de cruciale beschermers van een bloeiende samenleving. Want zoals de schrijver C.P. Snow opmerkte:

• “Als je denkt aan de lange en sombere geschiedenis van de mens, zul je zien dat er meer afschuwelijke misdaden zijn begaan in de naam van gehoorzaamheid dan er ooit zijn begaan in de naam van rebellie.”
• CP Snow, Public Affairs 1971

Kwaadwillig gezag, gecombineerd met een passieve burgerij is het recept voor tirannie en dus moeten anti-autoritaristen niet gevreesd of uitgestoten worden, maar juist verwelkomd. Zij zijn het die alarm slaan en de sluimerende massa’s wakker schudden voor het bestaan van corrupt gezag. Een maatschappij zonder een gezond aantal anti-autoritairen, of een maatschappij waarin anti-autoritairen worden gemeden en tot zwijgen worden gebracht, is een maatschappij die het comfort van illusies heeft verkozen boven het verlangen naar waarheid, en is daarom een maatschappij die de weg baant voor haar eigen ondergang. Want zoals de 18e eeuwse Franse filosoof Voltaire waarschuwde:

• “Zolang het volk zijn vrijheid niet wil uitoefenen, zullen zij die willen tiranniseren, dat doen; want tirannen zijn actief en vurig, en zullen zich in de naam van een willekeurig aantal goden, religieus of anderszins, wijden aan het leggen van ketenen op slapende mensen.”
• Voltaire

Bron: Academy of Ideas

Vertaling: Vincent Schoers